آیا روسیه
امپریالیست است؟
نویسنده : ویکتور ایوانویچ گالکو نامزد اکادمی علوم اقتصاد روسیه
برگردان: شهریارقاسمی
بحث
های در میان مارکسیستها جریان دارد مبنی بر اینکه آیا روسیه با داشتن زمینه
و مشخصه های تئوریک ، یک کشور امپریالیستسی است ؟ پاسخ به این پرسش به
نتیجه گیریهای سیاسی و اقدامات عملی آن کشور بستگی دارد. برای درک این
مسئله نگاهی به نظریه لنین تحت عنوان "امپریالیسم، بالاترین مرحله سرمایه
داری" می اندازیم . لنین می گوید " انحصار مهمترین ویژگی اقتصادی و جوهر
امپریالیزم است".( مجموعه اثار لنین جلد 27 ص 420)
سرمایه داری انحصاری مرحله توسعه و رشد یافته سرمایه داری رقابت آزاد است.
تراکم وتمرکز تولید منجر به تشکیل انحصارهایی که در نتیجه رشد این تمرکز
بوجود امده است، می شود و ادغام انحصارات صنعتی و بانکی سرمایه مالی و
الیگارشی مالی را بوجود می اورد. در این مرحله صدور سرمایه اهمیت ویژه ای
کسب می کند. تراکم و تمرکز به چنان سطحی از رشد می رسند که اتحادیه های
انحصاری را تشکیل می دهند تا تعداد انگشت شماری از قویترین دولتها، جهان را
بین خود تقسیم کرده و برای تقسیم مجدد آن مبارزه می کنند.سرمایه جهانی در
قرن نوزدهم و بیستم وارد سرمایه داری انحصاری شد و تاکنون در این فاز مانده
است. امروزه همه کشورهای سرمایه داری جهان مشتقاتی از امپریالیسم، را دارا
می باشند. اما نقش آنها درسیستم های امپریالیستی جهانی متفاوت است.ویژه گی
سرمایه داری در مرحله انحصارات تقسیم کشورها به مشتی کوچک از راهزنان
امپریالیستی و کشورهای وابسته تحت ستم و استثمار شونده به گروه های بزرگ ،
توسط همین درنده خویان می باشد.اگر در برخی از کشورها انحصار دیده نمی شود
این بدان معنا نیست که آنها در مجموع موجود نمی باشند. این کشورها یا در
مسیر انحصار سرمایه داری قرار دارند و یا انحصارهای آمریکایی و اروپای غربی
انها را مدیریت می کنند.
همان طور كه لنين خاطر نشان کرد، سرمايه داران ، جهان را نه بخاطر ويژه گي
شرُورانه
خود تقسيم مينمايند، بلكه درجه تمركز حاصله وادار به كسب سود از اين طريق
مي نمايد؛ همزمان تقسيم ان متناسب به سرمايه، و "قدرت" بوده -شيوه تقسيم
ديگري در سيستم توليد كالايي و سرمايه داري ممكن نيست. قدرت در رابطه با
توسعه اقتصادي و سياسي دگرگون نمي گردد. (مجموع آثار ، جلد 27، ص 372-373).
در تحت لوای سرمایه داری، قانون توسعه اقتصادی و سیاسی ناهمگون عمل می کند،
که پی امد آن موجب به میدان امدن بازیگرانی تازه، دولت های امپریالیستی
جدید گشته، و دیگران را به سایه می راند، تغییری در تناسب توازن قوا در دول
امپریالیستی، گروه های آنها رخ می دهد، که معیار سنجش ان قدرت اقتصادی،
سیاسی و نظامی دولت هاست. پس از تخریب سوسیالیسم در اتحاد جماهیر شوروی و
ترمیم سرمایه داری ، روسیه به اردوگاه سرمایه داری پیوست ، و در مسیر
سرمایه داری انحصاری قرار گرفت. هیچ نوع دیگری از سرمایه داری در شرایط
حاضر در روسیه موجود نمی باشد. به منظور پاسخ به این سوال که روسیه در چه
سطحی از سیستم امپریالیستی قرار دارد، نگاهی به نشانه های امپریالیزم منحصر
روسیه می اندازیم.
اولین نشانه : تمرکز تولید و شکل گیری انحصارات. این امر در رابطه با ویژگی
های سرمایه داری روسیه اینطور است که روسیه نه از فئودالیسم، بلکه از نفی
سوسیالیسم بوجود امده است . نظامی که تولید اجتماعی در مقیاس وسیع از ویژگی
های ان بود.در روند احیای سرمایه داری بزرگترین نیروگاه های کشور یا به طور
کامل نابود شدند یا با کاهش تولید ده برابر و یا به بخش های کوچکتری تبدیل
شدند. در این روند این غول های صنعتی یا تعطیل و یا از بین رفته اند. به
عنوان مثال خودروسازی کارخانه کومسومول لنین ، خودرو سازی کارخانه لیخاچو
که در حد و اندازه های کارخانه کیروف تنزل رتبه یافته است . حجم تولید
صنعتی در این کشور به سطح سال های 1990 هم نمی رسد، در مرز 80٪ آن
قراردارند، در بخش صنایع کلیدی برای مثال، در صنایع تولید برش فلزات وضعیت
بهتر از آن نیست .
شیوه تولید سرمایه داری با ویژگی های خاص خود، بمثابه هر ارگانیسم اجتماعی
دیگر و یا هر پدیده ای، در طبیعت یا در جامعه در حال تحول است. متولد می
شود و با عبور از مرحله خاصی از تکامل، صورت بندی اجتماعی - اقتصادی
بالاتری جایگزین ان می گردد.انچه که مسلم است، مراحل تکامل تولید سرمایه
داری، همان مراحلی از تکامل تولید کالایی است، که نیروی کار انسانی به کالا
بدل می گردد، این شیوه های خود تنظیم گرانه بر پایه برخی کارکردها از
قوانین ذاتی اقتصاد سرمایه داری است. نخستین مرحله تکامل سرمایه داری به
اصطلاح سرمایه داری رقابت آزاد می باشد . خود تنظيم گري بازار، بر پايه
قانون ارزش بواسطه پيكار رقابتي صورت مي گيرد.تکامل اتی سرمایه داری بر
اساس همین شکل ساده به مراحلی پیچیده تر یعنی سرمایه داری انحصاری می رسد.
به جای تنظیمات بازار، تنظیمات سرمایه داری انحصاری می نشیند. این رویکرد
توسط انحصارات، قبل از هرچیز از طریق مکانیسم انحصارات قیمت بالا و
انحصارات قیمت پائین صورت می گیرد. در همین حین می توان از تحلیل رفتن
تولید کالایی در مرحله انحصارات سرمایه داری سخن گفت. همزمان در روند اتی
تنظیم اقتصاد، دولت بطور فزاینده ای شرکت دارد.تکامل این چنینی در سرمایه
داری از روی علایق و هوس برخی از نمایندگان طبقه حاکم نیست، بلکه روند عینی
رشد سرمایه داری، بر اساس تقویت ماهیت عمومی ان، ژرفای اجتماعی شدن تولید،
افزایش تراکم و تمرکز ان است.از آنجایی که دوجهت مخالف و گرایشات عینی در
اقتصاد وجود دارند، به دنبال این تحول ها، حاملان این گرایشات نیز وجود
دارند. در میان طبقه حاکم سرمایه دار در روسیه بورژوازی کمپرادور دست بالا
را دارد ، این نمایندگان تنها به یک ایده عقیده دارند: "هرچه بیشترقاپیدن "
این امر با تخریب تولید داخلی به نفع کشورهای امپریالیستی انجام گرفت .به
موازات آن گرايش متضاد ايجاد انحصارات نیز وجود دارد. بطور نمونه :
گازپروم، روس نفت، لوک اویل، نیکل و غیره . ويژگي ايجاد انحصارات در روسيه
در قسمت عمده ان در جهت مواد خام يا مرحله نخست كار روي مواد اوليه مي
باشد، كه بيانگر عقب ماندگي اين صنعت ، وابستگي ان به كشور هاي پيشرفته
اقتصادي مي باشد. مبارزه رقابتی شدید سبب اتحاد جمعی از سرمایه داران روسیه
در برخی تولیدات گشت و بدین طریق اتحادیه موسسات صنعتی بزرگی تشکیل
گردیدند، مانند اتحاد کارتل های کشتی سازی، اتحاد کارتل های شرکت های
هواپیمایی و غیره .
حال به مسئله بانک ها و انحصارات بانکی در روسیه می پردازیم .در مرحله اول،
به سختی می شود بانک های روسیه را بانک نامید. بنا به تعریف بانک ،این
موسسات سرمایه داری پول های آزاد را جمع اوری کرده و آن ها را به شرکت هایی
که با کمبود گردش نقدی مواجه هستند بصورت وام پرداخت می کنند، تا به توسعه
تولید کمک نمایند. اما در روسیه امروزی برعکس بانک ها به تخریب تولید
مشغولند. نرخ متوسط وام به اشخاص حقوقی 14٪ (به گفته وب سایت بانک مرکزی
روسیه از سپتامبر 2015) البته، بهتراز نیمه اول سال های نود که 240-250٪ و
یا حتی چند سال قبل که 20 -25٪ بوده است، می باشد. بدین ترتیب کسب سودآوری
معمولی از طریق سرمایه گذاری در زمینه تولید با چنین نرخ و درصدی امکان
پذیر نیست.نرخ رفرنس (بهره سالانه دریافتی از سوی بانک ملی) در کشورهای
پیشرفته سرمایه داری در حال حاضر حدود 0٪ یا کمی بالاتر از آن می باشد.
منطق عمل مدیران این کشورها از پایین نگه داشتن نرخ بهره بانکی برای کمک به
توسعه تولید است. دولت بورژوایی روسیه چه می کند؟ برعکس نرخ بهره را تا 17
درصد افزایش می دهد (کاهش ان تا 11 ٪ در اصل هیچ تغییری نمی کند). بالا
بردن نرخ بهره منجر به افزایش مبلغ وام های بانک های تجاری شده در نتیجه
انها را در یک وضعیت دشوار مالی قرار می دهد و در واقع کارکرد سرمایه داری
به توسعه اقتصادی پایان می دهد.
نرخ اصلی را چندی پیش وارد کردند، در واقع نرخی که بانک مرکزی روسیه برای
واگذاری منابع پولی به بانک های تجاری تعیین کرده بود. در همان زمان، نرخ
بهره 8.5٪ که حفظ شده بود لغو نشد اما نقش تنظیم کننده خود را از دست داد .
یک جدایی شکل از محتوا رخ داد که حداقل هزینه زندگی، که در سه ماهه اول
2015 بالغ بر مبلغ 9662 روبل و حداقل دستمزد، که نباید به زیر خط فقر باشد
با این حال، اندازه آن ازتاریخ 01.01.2015 فقط 5965 روبل است.بحث های
زیادی در مورد دارایی های انحصارات بانکی کشور وجود دارد. بدون شک، روند
تراکم و تمرکز در بخش بانکی روسیه بسیار سریع پیش می رود . بنابراین اگر در
اوایل سالهای 90 تعداد 2500 بانک وجود داشت در حال حاضر کمتر از 800 بانک
باقی مانده است . بدین ترتیب دارایی های کل سیستم بانکی در روسیه بسیار
کمتر از دارایی های بانک های انحصاری غربی است. دارایی های تمام بانک های
روسیه در تاریخ 2015/01/09 معادل 78.4 تریلیون روبل بوده و یا حدود 1.2.
تریلیون دلار آمریکا. دارایی های انحصارات بانکی آمریکا به عنوان مثال جی
پی مورگان چیس، بانک امریکا و انگلیسی ان سی وی سی هولدینگ ، بانک فرانسوی
وی ای ار.پاریباس، دویچه بانک آلمانی، بیش از 2 تریلیون می باشد. همه
دارایی های بانک های بزرگ روسی، 100 √ 1000 بار (!) کمتر از دارایی های هر
بانک بزرگ غربی است.
دو راه وجود دارد اولی از بین بردن ربا خواری در "بانک های" شرکت های
صنعتی، که مانع توسعه است. دیگری افزایش کنترل بر انحصارهای بانکی خارجی.
بدهی خارجی بخش خصوصی روسیه 279،1 میلیارد دلار می باشد. افزایش بدهی های
غیر بانکی در 10 سال گذشته 3،5 بار از 65،4 میلیارد دلار در سال 01.01.2005
تا 228،1 میلیارد دلار در سال 01.07.2015 رسیده است که به روبل معادل 14،8
تریلیون می شود. برای مقایسه ، بدهی های اشخاص حقوقی در بانک های بزرگ
روسیه مثل (اسبر بانک) معادل 10،7 تریلیون روبل می باشد. این بزرگترین بدهی
شرکت های روسی است که بستانکاران درجه یک ان بزرگترین بانک های کشورهای
امپریالیستی هستند. به عنوان مثال، در میان بستانکاران بانک گازپروم ≈
"بانک او امریکا سکیوریتی لیمیتد "، "دویچه بانک" د.پ. مورگان اروپا
لیمیتد"، " رویال بانک اسکاتلند \ 'بانک سومیتومو میتسویی اروپا لیمیتد
قرار دارند. با توجه به اين براي بانك هاي خارجي همه حقايق گازپرم ، عيان
مي باشد. دراين راستا كافيست به فهرست اسناد نگاه كنيد، هر وام گيرنده موظف
به ارائه ان به بانك وام دهنده مي باشد. اين نشان مي دهد،اگرسخنی در مورد
ادغام انحصارات بانك هاي خارجي با انحصارات مواد خام روسيه نباشد، لااقل در
مورد كنترل، و از اين طريق انقياد سرمايه روسيه توسط سرمايه مالي خارجي مي
بوان سخن گفت .
یکی از نشانه های سرمایه داری انحصاری ≈ صدور سرمایه به جای صدور کالاست.
ایا در روسیه اینطور است؟ در مرحله اول، برتری داشتن صادرات کالاها و
خدمات. در مرحله دوم، در روسیه به جای صدور سرمایه در واقع خروج یا فرار
سرمایه رایج است. صدور سرمایه در اقتصاد سیاسی به مفهوم تولید اضافه ارزشی
است که از طریق سرمایه صادر شده بدست می اید. به عبارت دیگر، اگر انحصارات
روسیه اقدام به خرید یا ساخت یک کارخانه در خارج از کشور کنند در نتیجه
فعالیت این کارخانه سودی را از این صدور سرمایه بدست می اورند. وقتی شرکت
های روسی سود بدست امده در داخل کشور که ازانباشت اضافه ارزش ایجاد شده
توسط کارگران روسیه و به موازات ان بخشی از سود حاصله و بخشی از پرداختی
های استهلاک را خارج می کنند در اینجاست که خروج سرمایه معنا پیدا می کند.
این سود متراکم در شرکت های افشور (برون سپاری شده) در دست سرمایه داران
روسیه متمرکز شده است. بخشی از این سرمایه تحت پوشش سرمایه گذاری خارجی به
روسیه بازگردانده می شود، بنابراین این صدور سرمایه از افشور به روسیه توسط
شرکت هایی سازمان دهی می شوند. اصل بهره برداری اقتصاد روسیه به قرار زیر
است: کالا از کشور (که اکثرا مواد خام و مواد معدنی است) صادر می شود و
کشورهای وارد کننده مواد وجه انرا بصورت ارز خارجی به حساب شرکت های افشور
یا شرکت های روسیه که در بانک های خارجی جساب دارند واریز می کنند .این است
که، پول بسیار عظیمی وجود دارد ولی به روسیه نمی رسد. در مرحله دوم، از
روسیه مقدار زیادی سود شرکت های روسی که از بابت پرداختی های استهلاک بدست
امده خارج می شود. بر اساس برخی داده ها، در 20 سال گذشته بیش از 2 تریلیون
دلار آمریکا از کشور خارج شده است که این مقدار برای بازسازی اقتصاد کاملا
کافی است. بانک مرکزی به جای مبارزه فعال علیه خروج پول از کشور به افشور ،
مثل یک ناظر مشغول ثبت انهاست. در سال 2014 برای یکبار دیگر باز هم معادل
150 میلیارد دلار امریکا از روسیه خارج شد .
بخش اقتصادی و ارضی از بزرگترین انحصارات اتحادیه های امپریالیستی در جهان
هستند . انحصارات امریکایی قبل از هر چیز با استفاده از عدم وجود یک عامل
بازدارنده مانند شوروی برای گرفتن بازارهای جدید مواد خام و معدنی هجوم
اوردند. رقابت شدیدی که تا به امروز در جریان است هدفش محدود کردن سرمایه
داری روسیه در بازار مواد خام و معدنی است . روسیه طی 25 سال گذشته حوزه
خود را از کشورهای واقع در محدوده شوروی مثل (کشورهای بالتیک، گرجستان) و
پس از کودتای≈ مورد حمایت آمریکا در عراق، لیبی، بالکان ،را از دست داد.
حوادث اخیر در اوکراین را در نظر بگیرید امریکا و کشورهای امپریالیستی غربی
با استفاده از تجربه ای که در کشورهای دیگر برای صادرات فاشیسم بدست اورده
بودند با هم یک کودتای فاشیستی را در اوکراین براه انداختند. که در نتیجه
ان ما شاهد خروج سرمایه های روسیه از اوکراین هستیم که جای انرا رقبای
آمریکایی و اروپایی غربی می گیرند. به این ترتیب حجم معاملات تجاری بین
روسیه و اوکراین کاهش یافته و همچنان در حال سقوط است.سرمایه داران روسیه و
دولت بورژوازی ان تازه متوجه شدند که ممکن است همه چیز حتی استقلال کشور را
از دست بدهند در نتیجه تشدید تناقضات و مبارزه برای حفظ منافع بطور جدی
فعال شدند.
در یک نتیجه گیری اجمالی: فرایند انحصاری شدن در اقتصاد روسیه وجود دارد
ولی اینکه روسیه را به عنوان یک قدرت امپریالیستی در نظر بگیریم بسیار دور
از واقعیت است.
لنين خاطر نشان كرد، كه "در كاپيتاليسم دليل ديگري در راستاي تقسيم حوزه
نفوذ ، منافع، مستعمرات و غيره بدون در نظر گرفتن قدرت شركت كنندگان تقسيم
گر، نيروي كل اقتصاد ، مساله مالي ، جنگ ... غير قابل تصور است. اما قدرت
نزد اين تقسيم گران يكسان نيست، چراكه توسعه برخي شركت ها، تراست ها، رشته
هاي صنعتي ، كشور ها در سرمايه داري يكسان نیست. (مجموع آثار جلد27 ص 417)
توسعه تولید در روسیه به نفع طبقه کارگر است. البته اگرسازمان تولید به حد
عالیتر خود رسیده باشد، یعنی همان چیزی که انحصارات تولیدی برخوردارند،
کاملترین زمینه مادی سوسیالیسم می باشد. "انحصاراتی که در بستر رقابت ازاد
و دقیقا در رقابت ازاد باشند، همان گذار از سرمایه داری به بالاترین حالت
اجتماعی- اقتصادی ان است" (مجموع آثار جلد 27 ص 420-421).
برگرفته از سایت حزب کارگر روسیه
2017/01/05
http://www.r-p-w.ru/yavlyaetsya-li-rossiya-imperialisticheskoj-stranoj.html
