دو نوشتار در
باره حزب دموکراتیک خلق ها HDP در ترکیه
انتخابات پارلمانی ترکیه و نقش کلیدی حزب دمکراتیک خلق ها
محمود نزهت زاده
یک
سال پیش وقتیکه صلاح الدین دمیرتاش رهبر مشترک حزب دمکراتیک خلقها (ه د پ)
برای اولین بار در چارچوب یک هیئت پارلمانی به همراه دو تن از یاران خود به
دیدار اوجالان در جزیره امرالی رفت در برگشت به خبرنگاران گفت٬ امروز یک
روز بسیار مهم و فراموش نشدنی هست در زندگی من. یادم هست روزی که آقای
اوجالان را به آن شکل به ترکیه آوردند همراه دیگر همکلاسی های کرد خود به
تنهائی و در خفا در خوابگاه دانشکده حقوق می گریستم. آنوقت یک دانشجوی جوان
بودم و در رویای وکیل شدن و یک زندگی عادی برای خود و خانواده ام٬ هیچوقت
در تصورم نمی گنجید که روزی بعنوان رئیس یک حزب پارلمانی و در چارچوب حل
مسئله کرد برای دیدار و گفتگو در جزیره ایمرالی به دیدار اوجالان بروم.
اوجالان وقتیکه دستهایم را فشرد و با نگاه نافذش مرا عمیقا نگریست توان هیچ
عکس العملی را نداشتم٬ تا اینکه با لبخندی از من خواست که روی صندلی
بنشینم.
صلاح ادین دمیرتاش ۴۱ ساله امروز نه تنها در نزد کردهای هوادار اوجالان
بلکه سیاستمدار محبوب بسیاری از ترکهای چپ و آزاداندیش ترکیه نیز هست،
خوشرویی، بلاغت کلام، اعتماد به نفس منحصر بفرد و شفافیت مواضع، وی را در
نگاه بسیاری از ناظران سیاسی به یک وزنه مهم در سیاست ترکیه بدل نموده
است.
در انتخابات امسال پارلمانی تنها چهار حزب بخاطر حد نصاب بالای ده درصدی
شانس ورود به پارلمان را دارند. حزب عدالت و توسعه که بیش از دوازده سال
است بدون رقیبی جدی برنده تمامی انتخابات شده است بی شک امسال هم حزب اول
خواهد شد ولی این برای اردوغان کافی نیست٬ وی به حداقل ۳۶۰ کرسی پارلمانی
احتیاج دارد و این یعنی حداقل ۴۸ درصد آرای مردم تا بتواند تغییرات مورد
نظر خود را در قانون اساسی و بدون ارجاع به همه پرسی عملی سازد و بدین
ترتیب با الغای سیستم نیمه دمکراتیک دمکراسی پارلمانی موجود نوعی از نظام
ریاست جمهوری را به ترکیه بیاورد که در آن رئیس جمهور تقریبا نقش یک سلطان
را خواهد داشت. تنها در صورتیکه حزب دمرکراتیک خلقها بتواند از حد نصاب ده
درصدی برای ورود به پارلمان عبور کند حزب عدالت و توسعه به تنهائی قادر
نخواهد شد قانون اساسی ترکیه را به دلخواه خود تغیر داده و تمامی اهرمهای
قدرت را به دست شخص اردوغان بسپارد.اما در صورتیکه ه د پ کمتر از ده درصد
کل آرا را به خود اختصاص دهد بیشتر کرسی های این حزب به دست حزب عدالت و
توسعه خواهند افتاد و در آن صورت اردوغان کرسی های لازم را برای تصویب
قوانین مورد نظر خود بدست خواهد آورد. ولی در صورت عبور حزب دمکراتیک خلقها
از حد نصاب ده درصدی و کسب حدود ۷۰ کرسی حتی احتمال آن وجود دارد که حزب
عدالت و توسعه دیگر نتواند کرسی های لازم برای تشکیل حکومت را نیز بدست
بیاورد و مجبور به تشکیل حکومت ائتلافی گردد و یا اینکه یک انتخابات زودرس
در دستور کار قرار گیرد. به همین خاطر حزب دمکراتیک خلقها ه د پ و رئیس
مشترک آن دمیرتاش نقش کلیدی در این انتخابات دارند و همه نگاهها بسوی
سرنوشت این حزب در این انتخابات معطوف گشته اند. حزب جمهوری خواه خلق قدیمی
ترین حزب سیاسی ترکیه که توسط کمال آتاترک بنیانگذار ترکیه نوین بنیاد
نهاده شده دیگر توانائی آنرا ندارد به مرز ۳۰ درصد هم برسد و به همین دلیل
نمی توانددر این انتخابات تهدیدی جدی برای حزب عدالت و توسعه باشد. حزب ملی
گراهای افراطی هم تاکنون نتوانسته اند بیش از ۱۵ درصد آرای مردم را بخود
اختصاص دهند و مجموع آرای این دو حزب اپوزسیون کمتر از آرای حزب عدالت و
توسعه می باشد.
اردوغان تاکنون توانسته علاوه بر اسلامگرایان ترک که پایگاه اصلی حزبش
محسوب می شوند توجه بیشتر رای دهندگان راست میانه و کردهای دیندار و محافظه
کار را هم به سوی خود جلب کند. در سالهای پیش حتی بخش مهمی از لیبرالهای
ترک و گروههایی که خود را در چارچوب فکری چپ نو معرفی می کردند نیز از
اردوغان حمایت می کردند و به وی به شکل منجیی می نگریستند که قرار بود
ترکیه را از زیر سلطه ژنرالها بیرون کشیده، زمینه را برای تبدیل ترکیه به
یک لیبرال دمکراسی واقعی آماده ساخته و آنرا در نهایت به عضویت اتحادیه
اروپا درآورد. اما لیبرالها و چپ های متحد اردوغان امروز از ترس تبدیل شدن
اردوغان به یک دیکتاتور از جنس ولادیمیر پوتین نه تنها از مردم میخواهند که
به حزب عدالت و توسعه رای ندهند بلکه بعضی از چهره های مشهور لیبرال و چپ
یک گام دیگر فراتر گذاشته و خواهان دادن رای تاکتیکی به حزب اتحاد دمکراتیک
خلقها شده اند زیرا تنها راه متوقف ساختن اردوغان را در عبور این حزب از حد
نصاب ده درصدی و ورود آن به پارلمان می بینند. صلاح الدین دمیرتاش هم چندی
پیش و از جمله برای رفع هرگونه ابهام چپ ها و لیبرال دمکرات ها، در
کوتاهترین نطق تاریخ پارلمان ترکیه خطاب به اردوغان تنها سه بار این جمله
کوتاه را تکرار کرد، نمی گذاریم رئیس شوی. این پیامی بود از طرف دمیرتاش به
لیبرالها و چپ هایی که نگران تبانی ه د پ و اردوغان هستند بعد از ورود
احتمالی ه د پ به پارلمان. بخشی از این گروهها نگران آن هستند که حزب
دمکراتیک خلقها بعد از ورود به مجلس با گرفتن امتیازاتی از حزب حاکم از
تغییر سیستم به نفع اردوغان حمایت کند. حزب دمکراتیک خلقها در دوره اخیر از
طریق کاندیداهای منفرد در شهرهای کردستان و استانبول وارد مجلس می شد که در
نهایت می توانست تنها ۳۵ کرسی کسب کند و در ضمن بخاطر شرکت نکردن در
انتخابات به شکل حزبی از کلیه حمایت های دولتی به احزاب پارلمان محروم
میگشت. ترکیه بخاطر داشتن حد نصاب ده درصدی برای ورود احزاب به مجلس دارای
یکی از غیردمکراتیک ترین قوانین انتخاباتی می باشد بطوریکه بسیاری از احزاب
کوچک هیچگونه شانسی برای ورود به پارلمان را ندارند. تصمیم به شرکت حزبی در
انتخابات توسط حزب دمکراتیک خلقها در آغاز تعجب بسیاری از ناظران سیاسی را
برانگیخت تا آنجا که آنرا یک خودکشی سیاسی نامیدند. ولی چند هفته مانده به
انتخابات نتایج بیشتر شرکت های نظرسنجی که در آن درصد آرای این حزب را بین
۹ تا ۱۱ درصد نشان میدهند صحه به درستی آن تصمیم می نهند و به این دلیل هست
که حزب دمکراتیک خلقها و شخص دمیرتاش الان نگرانی اصلی اردوغان و داوداوغلی
شده اند.
اردوغان و داوداوغلو تقریبا در تمامی نطقهای انتخاباتی نوک حملات خود را
متوجه دمیرتاش نموده و وی را دشمن دین، زردشتی و طرفدار تروریسم معرفی می
کنند البته هدفشان از این حملات تاثیر گذاری بر کردهای مذهبی و محافظه کاری
هست که تاکنون همیشه از حزب عدالت و توسعه حمایت کرده اند. اردوغان بسیار
نگران سرازیر شدن آرای این کردهای محافظه کار و دیندار به صندوق های حزب
دمکراتیک خلقهاست. موضع دولت ترکیه و شخص اردوغان در جنگ کوبانی خشم بسیاری
از کردها و از جمله کردهای طرفدار حزب عدالت و توسعه را برانگیخت. امروز
اردوغان با در دست گرفتن قران در میتینگ های انتخاباتی در شهرهای کردنشین و
متهم نمودن مسئولین این حزب به ارتداد تمامی قوانین انتخاباتی آن کشور را
هم زیر پا می گذارد چرا که طبق قانون اساسی ترکیه رئیس جمهور باید بی طرف
باشد. سخنان منفی چند هفته پیش اردوغان در باره روند مذاکرات صلح با
اوجالان و پ ک ک و اعلام اینکه دیگر در ترکیه مشکلی بنام مشکل کرد نداریم
بسیاری از کردهای طرفدار حزب عدالت و توسعه را بیش از بیش نسبت به شخص
ارودغان بدبین کرده است. اگرچه بسیاری از تحلیلگران سیاسی ابراز این سخنان
توسط ارودغان را بیشتر جهت جلب آرای ترکهای محافظه کار و ملی گرایی ارزیابی
می کنند که در هفته های اخیر به طرف حزب ملی گرای افراطی حرکت ملی کشیده
میشوند.
حملات بی سابقه ملی گرایان و اسلامگرایان ترک در هفته های اخیر به ستادهای
انتخاباتی ه د پ و ضرب و شتم فعالین این حزب در شهرهای ترک نشین که همراه
با سکوت حکومت و مسئولین حزب حاکم بوده موجب انزجار بسیاری از کردها و
نیروهای آزاداندیش ترک گشته است.
البته که حزب دمکراتیک خلقها هم خواهان تغییر قانون اساسی هست اما نه آن
تغییرات مد نظر اردوغان. ه د پ خواهان تصویب قانون اساسی نوینی می باشد که
در آن همه شهروندان در همه عرصه ها از حقوق برابر برخوردار شوند، هیچ گروه
اتنیکی، مذهبی، زبانی، اجتماعی بعنوان هویت غالب و عنصر اساسی رسمیت نداشته
باشد، تمامی شهروندان بتوانند نسخه ای از آن قانون را در دست گرفته و از
صمیم قلب باور داشته باشند که آن قانون ضامن کلیه حقوق شهروندی، فرهنگی،
اجتماعی، دمکراتیک و زبانی آنان هست. اردوغان و حزب عدالت و توسعه دوازده
سال امکان تغییر قانون اساسی را داشتند ولی اینکار را انجام ندادند در عوض
اکنون تمامی انرژی خود را بر گسترش اسلام گرائی در کردستان گذاشته اند، در
شهرها و روستاهای کردستان هر روز مساجد جدید تاسیس میکنند، ارودغان قرآن
بدست گرفته شهر به شهر می گردد و از مردم می خواهد که به قول خودشان به «
مرتدین، مجوسین، ایزدی ها، دشمنان دین و زردشتی ها» رأی ندهند.
جامعه ترکیه در چند سال اخیر بشدت قطبی شده، بخشی از آن محافظه کار تر شده
و اردوغان را نماد این محافظه کاری می دانند و بخش دیگر آن بشدت نگران از
دست رفتن آزادی های اجتماعی و دستاوردهای دولت مدرن هستند. این بخش اخیر که
تاریخا به حزب جمهوری خواه خلق رای می دهند فاقد یک شخصیت کاریزماتیک و
قدرتمندی مثل ارودغان می باشند تا حول آن متحد شوند. بخش مهمی از اینان
آرزوی داشتن رهبری همچون صلاح الدین دمیرتاش را دارند ولی بخاطر نگرش
ناسیونالیستی و سنگینی ۴۰ سال جنگ در کردستان نمی توانند به دمیرتاش رای
دهند، بسیاری از ترکها رای به حزب دمکراتیک خلقها و دمیرتاش را رای به حزب
کارگران کردستان و اوجالان می دانند. بخش مدرن جامعه ترکیه بشدت به دکترین
های ناسیونالیستی کمالیسم آلوده هستند و تلاش های صورت گرفته برای تغییر
حزب جمهوری خواه خلق به یک حزب متعارف سوسیال دمکرات همیشه با مقاومت شدید
کمالیستها با شکست مواجه شده اند.
در چند هفته اخیر اما مسئولان حزب دمکراتیک خلقها ه د پ و از جمله صلاح
الدین دمیرتاش برای اولین بار فرصت یافته اند تا از طریق رسانه های
پربیننده ای که خارج از کنترل دولت و حزب حاکم هستند دیدگاهها و برنامه های
حزب خود را برای مردم ترکیه بازگو کنند. مناظره های تلویزیونی که صلاح
الدین دمیرتاش در آن شرکت دارد جزو پربیینده ترین برنامه های تلویزیونی شده
و کاربران رسانه های مجازی از جمله تویتر بشکل وسیعی گفته های دمیرتاش را
منعکس می کنند. این برای اولین بار است که بسیاری از ترکها مستقیمااز زبان
خود مسئولین این حزب با دیدگاههای آنان آشنا میگردند. صلاح الدین دمیرتاش
توانسته از این فرصتها به شکل بسیاری خوبی استفاده کرده و اعتماد بسیاری از
ترکها را مخصوصا در کلان شهرهای غرب ترکیه بدست آورد اگرچه اینان به احتمال
زیاد در انتخابات به ه د پ رای ندهند ولی بی شک دیگر به شکل سابق به این
حزب و جنبش سیاسی کردها نمی نگرند.
علاوه بر این، حزب دمکراتیک خلقها با انجام تغییرات بنیادین در
سیاست و ساختار حزبی خود و با شعار ما دیگر حزب همه ترکیه هستیم گام بلندی
برای تبدیل شدن به حزب اصلی چپ دمکراتیک در ترکیه برداشته است. در صفوف این
حزب علاوه بر حضور پررنگ زنان و جوانان بخش مهمی از گروههای چپ سوسیالیست،
فعالین سندیکایی، گروههای تاریخا طرد شده و سرکوب شده جامعه از جمله ارمنی
های، سریانی ها، رومن ها، ایزدی ها، علوی ها و همجنسگرایان حضور دارند،
نمایندگان تمامی این گروهها در لیست کاندیداهای این حزب برای ورود به
پارلمان حضور پررنگی دارند.
تغییرات دمکراتیک در ترکیه و حل مسالمت آمیز مسئله کرد تاثیر بسزائی بر کل
منطقه خاورمیانه و بالطبع ایران نیز خواهد گذاشت. حضور پرقدرت حزب دمکراتیک
خلقها در پارلمان و تبدیل شدن آن به ظرف متحدکننده تمامی گروههای تحت ستم
زمینه را برای این تغییرات سهل تر خواهد کرد. صلاح الدین دمیرتاش نیز به
گفته بسیاری از ناظران شانس آنرا دارد تا در آینده ای نزدیک رهبری اپوزسیون
دمکرات و لائیک ترکیه را بعهده بگیرد.
محمود نزهت زاده
nozhatzadeh@hotmail.com
اخبار روز: www.akhbar-rooz.com
انتخابات پارلمانی ترکیه و حزب دمکراتیک خلق ها
عادل
محمدی
در بیش از ۱٣ سال گذشته و ظهور حزب عدالت و توسعه در عرصه سیاسی ترکیه
همواره شاهد اقتدار و در دست گرفتن روزافزون قدرت اجرایی این حزب در
نهادهای سیاسی این کشور بوده ایم. در این سالها "آک پارتی" به رهبری
اردوغان با تکیه بر رشد اقتصادی ترکیه در دوره زمامداری اش توانسته است بر
میزان هواداران سنتی خود افزوده و علی رغم انحصارطلبی و ضعف های ایدئولوژیک
در ساختار حزبی, این هواداران درصد بالایی را شامل می شوند.
با شروع "پروسه آشتی" مابین دولت و کردها و تاسیس حزب "صلح و دموکراسی" که
این روزها به حزب "دموکراتیک خلق ها" تغییر نام داده است، بسیاری بر این
باور بودند که این حزب با توجه به خط مشی سیاسی خود و درصد بالای جمعیت کرد
در ترکیه می تواند آرای آک پارتی - حزب عدالت و توسعه- را در مناطق کردنشین
پایین آورد. اما با توجه به مشکلاتی که تحت عناوین مختلف بر سر راه این حزب
به وجود آورده اند و پیش زمینه فکری و ایدئولوژیک بدنه جامعه کردستان
ترکیه، درصد آن چنان قابل توجهی را در دوره های انتخاباتی قبلی به خود
اختصاص ندادند.
در سال گذشته و با ظهور "داعش" موضعگیری های حزب حاکم بر خلاف خواسته
اکثریت کردها و حتی هواداران این حزب بود و در مواقعی صدای اعتراض هواداران
کرد آک پارتی در خیابانها به گوش می رسید. اکنون با شرایط فعلی و ضعف های
متعدد اردوغان و حزب اش که صدای اعتراض بسیاری را از پارک گزی و دستگیری
روزنامه نگاران هوادار "فتح الله گولن" و پاکسازی ادارات و نهادهای نظامی,
پلیسی و حتی قضایی در کنار اقتدارگرایی سیستم باشکانلیک (ریاست جمهوری)
برانگیخته, شاید فرصت برای دمیرتاش و حزب دمکراتیک خلق ها بهتر از هر زمانی
فراهم باشد که قدمی بزرگ در راستای تضعیف حزب حاکم و تثبیت خود بردارند.
حزب دموکراتیک خلق ها در این دوره انتخابات پارلمانی دست به حرکتی تحسین
برانگیز و شجاعانه ای زده است که با عنوان یک حزب متحد نامردهایش را معرفی
می کند و شرط پذیرش این ادعا در قانون انتخابات پارلمان ترکیه کسب دست کم
۱۰% از کل آرای انتخاباتی می باشد.
این حزب برای رسیدن به رسمیت فراکسیون سیاسی در پارلمان و دریافت بودجه
رسمی به میزان حضورش با تکیه بر سه عامل اصلی قدم در این دوره گذاشته است.
ابتدا با تغییر نام و سردادن شعار آزادی و دموکراسی برای خلق های ترکیه سعی
در دستیابی به آرای دیگر اقلیتهای غیر کرد همانند علوی ها و حتی بخشی از
ترکها را نیز دارد و برای اثبات این ادعا در واقع, از مهره های کلیدی و
سرنوشت سازی در اعضای رهبری استفاده نموده است. به عنوان مثال:
سری سُریا اندر که خود از ملیتی غیر کرد است و از چهره های خوشنام جنبش چپ
و کمونیستی ترکیه و یکی از سناریست های مشهور سینمای ترکیه بوده است می
توان نام برد. وی یکی از اعضای هیات مذاکرات امرالی و سخنگوی ترک زبان این
حزب می باشد. البته در کادر رهبری "ه د پ" می توان از چهره های دیگری نیز
همانند "فیگن استون داغ" نام برد و این نشانگر اتخاذ سیاستی درست و عقلانی
از سوی این حزب می باشد.
در وهله دوم حضور نمایندگانی که در ادوار قبلی دارای ممنوعیت فعالیت و حضور
در احزاب سیاسی بوده اند همانند "لیلا زانا" و "احمد ترک" که هرکدام در
حوزه های انتخابی خود همواره بی رقیب بوده اند و اکنون نیز با پایان دوره
ممنوعیت شان برای انتخابات پیش رو در صفوف ه د پ حاضرند و می توانند در به
دست آوردن درصد آرای لازم به این حزب کمک بزرگی نمایند. محبوبیت هرکدام از
این چهره ها در حوزه های انتخابی دیاربکر و ماردین غیر قابل انکار و قطعی
است.
در درجه سوم و شاید مهمتر از همه محبوبیت صلاح الدین دمیرتاش از اعضای
رهبری این حزب در میان قشر تحصیل کرده و جوان و شهرنشین ترکیه می باشد.
دمیرتاش سیاستمداری جوان و صریح الهجه می باشد که بیشترین درصد محبوبیتش را
به دلیل شجاعت و صداقت به دست آوره است. او همواره با انتقادهای تندی که
علیه حزب حاکم و در راس آن رجب طیب اردوغان در رسانه های عمومی طرح کرده
است هوادارنش را روز به روز افزایش داده است تا جایی که در انتخابات ریاست
جمهوری اخیر با کسب نزدیک به ۱۰ درصد آرا توانست چهره ای محبوبتر از حزبش
را به نمایش بگذارد.
با توجه به نقش حیاتی حزب دموکراتیک خلق ها در پروسه آشتی و پس از آن مرحله
حساس کنونی، تصمیم بسیار شجاعانه ای اتخاذ نموده اند که در قالب حزبی متحد
در پارلمان حضور یابند. در صورت پیروزی این حزب و کسب دست کم ۱۰% آرا می
توان گفت برگ جدیدی در حیات سیاسی کردها در تاریخ ترکیه ورق خواهد خورد. به
باور نگارنده چنین پیروزی بسیار محتمل می باشد.
اخبار روز: www.akhbar-rooz.com
مطلب
را به بالاترین بفرستید:
مطلب را به آزادگی بفرستید:
بازگشت به صفحه نخست
