هزارتوی لیبی

انفجاری که به انقلاب قذافی پایان می دهد ؟

نویسنده : وی جی پراشاد- برگردان : آرش

 

در سال1969سرهنگ معمر قذافی (27ساله)ادریس پادشاه سالخورده را ، زمانی که برای مداوا در ترکیه بودغافلگیر کرد. با الهام از افسران آزادمصر ، قذافی وسرهنگان هم رده او نظام شکننده لیبی وحتی جامعه شکننده تر لیبی را به سرعت به سمت سوسیالیسم بردند. تولید اصلی لیبی نفت آن بود ، ودر آن زمان که ادریس خلع شد روزانه سه میلیون بشکه نفت صادر می شد . نفت به صورت افتضاحی به پایین ترین قیمت در جهان رسید .ادریس با درآمدهای نفتی به عیاشسی پرداخت ومردم بی نهایت دچار رنج شدند. به همین خاطر بود که هیچ مخالفت آشکاری در برابر کودتای قذافی وجود نداشت .

رژیم قذافی یک سری تحولات بنیادی را برای تغییرجامعه لیبی پیش برد. لیبی بدبختی ناشی از پایگاه دوردست بودن را هم برای امپراتوری عثمانی وهم ماجرا جویی های استعماری ایتالیا داشت . لیبی فاقد تحولات اجتماعی بسیار بنیادی بود.در طی اولین دهه از رژیم قذافی ، دولت عهده دار میادین نفتی شد واجاره بها را افزایش داد . آن پول سپس به سمت رفاه اجتماعی ، بیشتر افزایش درمسکن وبهداشت معطوف شد . در طی دومین دهه (1978-1988) ، رژیم شرکت های خصوصی را تحت فشار قرار داد وکارگران را به بدست گرفتن اداره نزدیک به 200شرکت تشویق کرد .باز توزیع زمین در جفارا جلگه غربی تریپولی نیزهم جنس روستایی آن اقدامات (شهری) بود. دولت وارد مدیریت تمام کارکردهای اقتصاد کلان شد ، در همان زمان بعنوان بانک مرکزی به باز توزیع ثروت از طریق تعیین سقف بر موجودی حساب های بانکی پرداخت.

ناسیونالیستی به روش ناصر ، قذافی با این وجود مشتاق سکولاریسم نبود. کتاب سبز او سرمایه داری وکمونیسم را با طرفداری از" نظریه سوم جهانی " ، برای بازگشت جهان عرب به اصول بنیاد های اسلامی هم در سیاست وهم دراقتصاد رد می کرد . اخراج ایتالیایی های  ساکن لیبی ، وهمین طور دوستی زیاد قذافی با انقلاب های اسلامی از چاد تا فیلیپین بیشتر از این احکام اسلامی ناشی می شد تا ناسیونالیسم . ( ابزار این جاه طلبی او ایجاد سپاه اسلامی الفایلاکه ال اسلامیه بود ). ستیزه گری اسلامی در قذافی تنها تا زمانی ادامه داشت که خود او با تلاشی برای ترورش در سال1993وخیزش جنگ طلبی در الجزایر همسایه مورد تهدید واقع شد . اسلام گرایی سیاسی قذافی با عجله به پارانویا در باره القاعده در مغرب تبدیل شد . 

پس از 11سپتامبر، قذافی با شتاب حمایت خود را به امریکا در اکتبر 2002اعلام کرد، محمد ابراهیم چلغم پذیرفت که دولت او از نزدیک با امریکا در باره ضد تروریسم همفکری نماید ، وچند ماه بعد ، سیف الاسلام وارث قذافی به گرمی از حمایت لیبی از جنگ علیه ترور بوش سخن گفت . اگر به وب سایت قذافی در آن زمان مراجعه کنید ، می توانید این اظهارات قابل توجه را از سرهنگ پیر بخوانید،:" پدیده تروریسم تنها سبب نگرانی ایالات متحده نیست . بلکه (مایه) نگرانی تمام جهان است . امریکا به تنهایی نمی تواند با آن مبارزه نماید . واگذار کردن وظیفه (مبارزه با تروریسم ) تنها به امریکا منطقی ، عقلانی یا سود بخش نیست . " آن (مبارزه با ترور) به قذافی نیازمند بود که در معرض ترور مستقیم گروه هایی همچون گروه های مبارز اسلامی لیبی قرار داشت . مشاهده آن که مراسم خاک سپاری ابن شیخ ال لیبی در ماه می 2009 با شرکت صدهات نفرازهمشهریانش در آزابیا بر گزار شد باید اورا دلسرد کرده باشد . ( ال لیبی در سال 2001در پاکستان دستگیر شد ، ودر حبس امریکا در گذشت . ال لیبی با امریکا دراین یا سایر موارد  رزمندگان لیبیایی دستگیرشده در طی جنگ های عراق وافغانستان تبانی کرد .)   

مسئله شرقی

آزابیا موطن ال لیبی ،در قسمت شرقی لیبی ، ولایت تاریخی سیرنایکا واقع شده است.( شهر مهم دیگراینجا بنغازی است ، که نقطه انفجار نا آرامی ها در سال 2011 بود). لیبی شرقی به سنت  طولانی  مقاومت خود علیه قدرت خارجی افتخار می کند. قبایل آنجا مقاومت علیه عثمانی وسپس علیه اشغال ایتالیایی هارا هدایت کردند. قهرمان مبارزه علیه ایتالیایی ها عمرمختار بود، که صورت اولایحه ده دینار لیبی را زیبا می کند ومبارزه او برای بینندگان جهان با نقش آفرینی آنتونی کویین در فیلم " شیر صحرا" در سال 1981( با حمایت مالی دولت قذافی) جاودانه شد. همچنین ازاستان های شرقی است که نظم اسلامی زنوسی پدیدار شد ، خروج ازآن جایی که ادریس شاه آمد(1). نظم زنوسی به فرماندهی کردن دوسوم از جمعیت لیبی ادامه می دهد. برخی از آنها هنوز قذافی را مسئول عزل پادشاه خود می دانند.

رژیم جدید قذافی صریحا برای سرنگونی حاکمیت قبایل تلاش کرد. در واقع ، این تلاش ها قبیله خودقذافی ، قذافیه ، ودوستان شخصی قذافی را تقویت کرد. کنفدراسیون سعادی شرق خارج از تقسیم جدید قرار گرفت. رژیم تنها کمک مختصری به شرق فقیر شده اعطا کرد .

انقلاب در انقلاب

غفلت از شرق جانگداز بود، امادر دهه 1980، رژیم قذافی به سایر نقاط کشورهم توجه کرد. استفاده غیر قابل تصورازارزش افزوده نفت منجر به رکود اقتصادی گشت . قذافی زمانی که امریکا در سال های حکومت ریگان اردوگاه اورا بمباران وحنا دختر 15ماهه اورا کشت فرصتی به دست آورد . مردم لیبی دور او و رژیم او صف آرایی کردند. ضد امریکا ئیگری ، به اندازه کافی آسان با حضور ریگان در سکانداری واشنگتن  ، پوششی برای آنچه که قذافی آن را " انقلاب در انقلاب " می نامید فراهم کرد . این عبارت لیبیایی برای شرح ورود نئو لیبرالیسم ، یا آنچه قذافی می نامید " سرمایه داری مردمی " بود . در1987، سیاست های ضعیف جایگزین واردات در دستور کار قرار گرفت و " اصلاحات" در کشاورزی وصنعت ناشی ازنظام  نامه صندوق بین المللی پول طغیان کرد . تا سپتامبر 1988، دولت سهمیه واردات وصادرات را لغو کرد، و به تجارت خرده فروشی در بازار های جدید ( سوق ها) برای پیشرفت در شهر ها اجازه داده شد .

تحریم های سازمان ملل در سال 1992" اصلاحات" را دچار اشفتگی کرد، وبه قذافی پیر اجازه داد تا از تابوتی که بدان تبدیل شده بود خارج گردد.شکاف بین نخبگان حاکم درآن زمان آرام شد وهم زمان " رفرم ها " سرعت گرفت . چهره اصلی مجری دستور کار نئو لیبرالی شکری قنیم بود، که در سال 2006 ازنخست وزیری کابینه برای اجرای نقش مهم   ریاست شرکت ملی نفت عزل شد. قنیم به شدت  سرمایه گذاری خارجی در بخش نفت راپیش برد، وبه اجرایی کردن کاوش وتولید بر اساس موافقت نامه های مشترک با شرکت هایی که حلقه ای ازشرکت نفت اوکسیدنتال تاشرکت ملی نفت چین را تشکیل می دادندسرعت بخشید .  

تونی بلر بریتانیایی وسارکوزی فرانسوی به دست بوس حلقه قنیم رفتند وقول تامین مالی برای امتیاز نفت را دادند.این دلیلی است که چرا دولت بریتانیا بمب گذار لاکربی را آزاد کرد و چرا برلسکونی در برابر پسر عمر مختار در سال 2008تعظیم کرد وبا سخاوت بیش از 5میلیارد دلار بعنوان عذرخواهی از استعمارگری ایتالیا تقدیم کرد . برلسکونی با همان بی ملاحظگی  نهادین خود ، گفت که به خاطر آن عذرخواهی کرد که ایتالیا بتواند " مهاجر غیر قانونی کمتر ونفت بیشتری " بگیرد .

سیف پسر قذافی در کنار قنیم است که پایان نامه ای در دانشکده اقتصاد لندن در سپتامبر 2007 درباره " نقش جامعه مدنی در دموکراتیزه کردن تصمیم گیری جهانی : از قدرت " نرم" تا اتخاذ تصمیم جمعی " را نوشت ( پایان نامه به طور قابل توجهی با مشاوره  دیوید هلد تهیه شده بود ).سیف برای ضرورت دادن حق رای به ان جی او ها در سطح تصمیم سازی بین المللی بحث کرده بود، که در غیر این صورت ایالات متحده ومتحدان آتلانتیکی اش سلطه خود را حفظ می کنند. او استدلال کرد که " خاصیت اساسی ان جی او ها انتقاد مستقل وطرفداری از حاشیه وآسیب پذیرباید باشد ". سیف استدلال کرد که اجازه دادن به ان جی او ها برای معتدل کردن جاه طلبی شمال بسیار " واقع گرایانه" تراست تا امید به تغییر شکل روابط بین المللی .آن نوع ازواقع گرایی منجر به ایمان او به " اصلاحات " وفراخوان اخیراو به خشونت شدید مسلحانه علیه اعتراض کننده ها در تریپولی وبنغازی شد . " جامعه مدنی " در زبان نئو لیبرالیسم به کار تاسیس ان جی او هایی محدود شده است که  نسبت به اصلاح معادله قدرت حاکم بی علاقه هستند. ژنده پوشان در خیابان ها بخشی از" جامعه مدنی " نیستند ، آنها پیاده های بی خرد ند.  

کنگره بنیادی خلق در باره " اصلاحات " در سپتامبر 2000شکایت کرد. آنها ازخصوصی کردن سرمایه های دولتی و ایجاد نواحی آزاد تجاری استقبال نکردند. گاهنامه الضعف الاخدرآنها، علیه شرکت های خارجی وبخش توریسم اعتراض کرد . یک بخش  در داخل آنها نسبت به امتیازهای  سیاسی قذافی برای بازگشت به مقیاس تحریم های سازمان ملل وجلب طرفداری پایتخت های اروپایی  نیزبر آشفته بود. ( پایان دادن لیبی به برنامه هسته ای خود بخشی از این امتیاز ها بود ).

  کنگره تلاش کرد سرعت "رفرم " را کاهش دهد . رفتارآنها صندوق بین المللی پول را، که در گزارش سال 2006 خود نتیجه می گرفت که " پیشرفت درتوسعه اقتصاد بازارکندو منفصل شده است  " بر انگیخت. 

جمهوری خواهی قدیمی وفاداران قبیله ای قذافی درکشورآغاز شد .معتصم پسر قذافی در ایجاد یک منطقه آزاد تجاری صادرات نزدیک زوارا فعال بود. معتصم ، کسی که سفیر صربستان در تریپولی اورا " مرد خون " و " نه چندان تیز هوش " می خواند مدت طولانی نسبت به برادرش سیف ، کسی که بسیاری فکر می کنند بعنوان جانشین قذافی زمان بندی کرده بود عصبانی بود. سیف، دراین ضمن برای سرعت دادن به گام های اصلاحات از طریق هیئت عالی اقتصاد وتوسعه تلاش کرده بود. برادرها با یکدیگر جنگ طولانی داشتند ، اما درمفهوم نئو لیبرالیسم در یک جهت ظاهر شدند. جنگ صرفا به خاطر آن است که هر یک برای " اصلاحات " اعتبار بیشتری از دیگری می خواهد. 

قیام در شرق در ترکیب با تلاش های نئو لیبرالی از تریپولی بخش های بزرگی ازجمعیت لیبی را علیه رژیم قذافی بر گردانده است . مقدار اندکی از زرق وبرق 1969با پیرمرد مانده است . او کاریکاتوری از یک انقلابی سال خورده است . ما از" محرک انقلابی" که شعار او " توده ها از سرنوشت وسعادت خود دستور می گیرند " بود بسیار دوریم . بازی زمانی به پایان خواهد رسید که  ارتش حمایت خود را کج نماید ( این که دو سرهنگ همراه با میراژ هایشان در مالت دنبال پناهندگی هستند تا گشودن آتش به روی جمعیت در تریپولی  نشانه اولیه یک جهت است ، اما از سوی دیگر خلبان های دیگری هستند که بر روی مردم اتش گشودند ) . موضوع هنوز معین نشده است .

توده ها بیرون آمده اند. رقیب های قدیمی وشاکی های جدید متحد شده اند . برخی از آنها برای اهداف ارتجاعی قبیله ای ، ودیگران در جستجوی آزادی از " اصلاحات " هستند. برخی خرده می گیرند که کشور 6 میلیونی با چنین ثروت نفتی شبیه به امارات هم نیست ، ودیگران به سادگی خواهان کنترل بیشتری بر زندگی خود هستند. اما خیلی ها خواهان رهایی از کریدور های مخفی هزار توی لیبی هستند.

 

وی جی پراشاد استاد تاریخ آسیای جنوبی جرج ومارتا کلنر و مدیر مطالعات بین المللی در کالج ترینیتی ف هارت فورد است . کتاب تازه او ، The Darker Nations: A People's History of the Third World, برنده جایزه کتاب مظفر احمد در سال 2009شد .ترجمه های سوئدی وفرانسه آن هم به تازگی منتشر شده است .

 سرچشمه : www.counterpunch.org

 

1- زنوسی یا زانوسی به نظم سیاسی – مذهبی اسلامی درمنطقه لیبی وسودان اشاره دارد که در سال 1837در مکه توسط زنوسی بزرگ سید محمد بن علی بنا گذاشته شد . زنوسی هم نگران فروکاهی اندیشه واعتقادات اسلامی وهم تضعیف یکپارچگی سیاسی مسلمانان بود.او تحت تاثیر نهضت سلفی بود ، که بدان آموزش هایی از دستورات صوفیانه مختلف افزود.از 1902تا 1913 زنوسی با توسعه طلبی فرانسه در صحرا، وسپس مستعمره سازی لیبی توسط ایتالیا که از سال 1911آغاز شد جنگید.نوه زنوسی بزرگ در سال 1951بعنوان ادریس اول بر تخت نشست. ادریس شاه اول در سال 1969با کودتایی از سوی معمر قذافی سرنگون شد. یک سوم جمعیت لیبی به همبستگی با نهضت زنوسی ادامه می دهند.

(بر گرداننده)

 

 

 

مطلب را به بالاترین بفرستید: