2021-05-03

نویدنو   13/02/1400                چاپ مطلب

• رفیق خاوری ما را ترک کرد، اما او در مسیر مبارزه بر ضد رژيم استبدادی شاه، افراط‌گرایی مذهبى، و استبداد دینی‌ای که اکنون حاکم است تأثیر خود را  برجای گذاشت. همچنین خاطرات خوبی‌ برای بسیاری از کسان که زندان‌های ایران را سپری کردند از او  به‌یادگار می‌ماند و یاد على خاورى را در وجدان و ضمیر هواداران آزادی و دموکراسی در ایران معطر نگه می‌دارد.

نویدنو: به مناست درگذشت رفیق علی خاوری مراسمی مجازی با استفاده از رسانه‌های دیجیتال زوم، فیسبوک و تلگرام برگذار شد. رفیق عادل حبه یکی از سخنرانان مراسم بودند که لطف کرده و متن سخنانشان را برای نویدنوارسال کرده اند. نوینو ضمن گرامی‌داشت یاد رفیق خاوری این سخنرانی را تقدیم خوانندگان گرامی می‌کند.

بدرود رفيق عزیز بزرگوارم على خاورى

عادل حبه

رفيق خاورى با عادل حبه وخانواده‌اش در تهران- سال ۱۳۵۷

امروز برای بزرگداشت یکی از وارثان تاریخ طوفانی و صفحات باشکوه سوسیال‌دموکرات‌های ایران، حزب کمونیست ایران، و حزب تودهٔ ایران گرد هم جمع شده‌ایم، تاریخی پر از ارزش‌های مدرنیته، روشنگری، عدالت‌جویی اجتماعی، و برادری و همچنین پر از فداکاری‌ها و تلاش پیگیر برای اعتلای کشور و بیرون کشاندن آن از باتلاق عقب‌ماندگی و رکود اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و پیگیری وتلاش برای احياى فرهنگ، ادبيات، و دانش مردم همسايه ايران. علی خاوری با روی کردن به این گنجینهٔ غنی جذب حزب تودهٔ ایران شد، حزبی که در روندی شرافتمندانه اما طاقت‌فرسا نه‌تنها با وحشیگری نیروهای ارتداد، محافظه‌کاری، و ارتجاع در داخل کشور روبرو شد، بلکه با توطئه‌ها و برنامه‌های نیروهای خارجی که عمدتاً با هدایت دستگاه‌های خرابکاری و کودتا در ایالات متحده و انگلیس اجرا می‌شوند، هزاران نفر از بهترین اعضایش و فرزندان مردم ایران با طيفی متنوع از خلق‌ها و قومیت‌ها جان باختند.

در این تاریخ شریف و دشوار، همسویی میان حزب تودهٔ ایران وحزب کمونیست عراق وجود دارد، حزب کمونیستی که از جانب نیروهای ارتداد در داخل عراق مورد ستم قرار گرفت و با چپاول و قلدری كشورهاى امبرياليستى در سطح جهانی نيز مواجه شد.

رفيق فقید ما علی خاوری، مانند نمادهای مبارزه و ستاره‌هایی که در آسمان مبارزات ایران می‌درخشند یعنی چهره‌هایی همچون آوتيس سلطان زاده، تقى ارانی، خسرو روزبه، مبشرى، حکمت‌جو، عباس حجری، منوچهر بهزادي،أفضلى، ابو تراب باقر زاده، فرج ميزانى، رضا شلتوكى، صابر زاده و صدها و هزاران قهرمان ناشناس ديگر جنش كمونيستى وتوده اى ايران أست. او در اوایل جوانی به حزب تودهٔ ایران جذب شد، و آن ارزش‌های روشنگر، مترقی و عدالت‌جویانه پی گرفت و تحت تأثیر امواج آزادی‌خواهانه و دموکراتیکی در مبارزه بر ضد فاشیسم و دیکتاتوری قرار گرفت که به‌ویژه در خلال جنگ جهانى دوم در سراسر جهان گسترش یافت. او بعداً و پس از پناهندگی اجبارى در اتحاد جماهیر شوروی و سپس در چین، و دانستن زبان‌های فرانسوی و روسی و عربی، توانست دانش و فرهنگ خود را تعمیق بخشد. و او با تجارب و مبارزات مردم دیگر آشنا شد، بنابراین او واقعاً به نمادی از روشنفکری که رهبر کمونیست‌های ایتالیا آنتونیو گرامشی در کتاب "نامه‌ها" كه در زندان فاشیست‌هاى ایتالیا نوشته بود آن را "روشنفکر ارگانیک" تعريف کرده بود، تبدیل شد.

من در سال ۱۳۴۴ تصادفی و به‌طور غیرمنتظره‌ای او و رفیقش پرویز را در زندان قصر ملاقات کردم. پس از محکومیت دو رفیق به اعدام و سپس به حبس ابد، ليكن پس از اعتراض‌های احزاب کمونیست و نیروهای مترقی جهان، از اعدام وچنگال مرگ نجات يافتند. این تصادف فرصتی برای من براى قوى كردن پیوندهای رفاقت بود که در طول زندان با او ادامه داشت و بعداً تا آخرین روزهای قبل از عزیمت او باز هم تقویت شد. دفاع شجاعانه علی خاوری و حکمت‌جو در دادگاه، واکنش‌هایی مثبت را بين زندانیان برانگیخت. زیرا این دفاع به یک برنامه سیاسی برای نجات مردم ایران از شر رژیم شاه مبدل شد و دادگاه آنان به دادگاه محاکمهٔ سران رژيم و نخبگان مسلط بر ایرانیان تبديل شد. رفيق خاورى با كلمات پر معنایى در دفاع از خود چنين گفت:

"منظور من در اين جا بيان يك مطلب ساده است وآن اين كه من و امثال من ساخته محيط خودمان هستيم يا بزعم بعضى، ميوه‌هاى تلخ اين محيط و به‌نظر اكثريتى نتائج رشد يافتهٔ محيط پر از تضاد، پر از بى‌عدالتى پر از نابرابرى وطنمان مى‌باشيم كه خواسته‌ايم و كوشش كرده‌ايم اين تضادها را تشخيص بدهيم  و راه حلى براى آن‌ها  بياييم  و به‌حل آن كمك كنيم."    

دفاع اين رفقا عمیق‌ترین تأثیر را در کاهش حساسيت‌ها واتهامات خود‌سرانه برخى از زندانيان علیه حزب تودهٔ ایران و کاهش اختلاف بین زندانیان چپ و جنبش ملی ایران و همچنین کاهش ناامیدی حاکم بر زندان سیاسی را به‌جا گذاشت وفضاى زندان را عوض کرد. در سال ۱۳۴۴ زندانيان عضو سازمان نظامی حزب تودهٔ ایران از زندان برازجان واقع در جنوب ایران دو باره به زندان قصر در تهران منتقل شدند. پس از مدتی، اداره زندان مجبور شد دعاى روزانه (شامگاه) برای شاه و دولت او را لغو کند، و سپس اداره زندان به ایجاد بند جدید دیگری، یعنی بند شماره ۴، برای زندانيان سياسى متوسل شد  که نخبگان زندان و ازجمله اعضاى سازمان افسران حزب توده ایران و نهضت آزادی به‌رهبری آیت‌الله سید محمود طالقانی و اضافه برآنان زندانيان عضو حزب كمونيست عراق را نیز شامل می‌شد.

رفیق علی خاوری در بحث خود با رفقاى زندانى برای روشن ساختن بسیاری از امور مربوط به تاریخ حزب توده، رفتاری آرام و استدلالی قانع کننده داشت و با بسیاری از رفقا، به‌ویژه اعضای سازمان افسران حزب توده ایران همکاری فعال داشت. برای جلب دوستی و احترام در بین طیف گسترده‌ای از جوانان که با احیای جنبش مردمی مخالفت با رژیم ایران كه به زندان سرازیر شده بودند از طریق گفت‌وگوها کوشش می‌شد. خاوری ورفقاى ديگر با رشوه دادن به برخی از زندانبانان سعى كردند به دنبال آوردن برخی كتاب‌ها را به زندان بیاورند. او و من ترجمه كتاب "اقتصاد سیاسی" (نوشته نويسنده روسى نيكيتين) و "فرهنگ فلسفی" را شروع کردیم. او  این دو کتاب را به‌فارسی و من به‌عربی ترجمه کرديم.

رفیق خاوری ما را ترک کرد، اما او در مسیر مبارزه بر ضد رژيم استبدادی شاه، افراط‌گرایی مذهبى، و استبداد دینی‌ای که اکنون حاکم است تأثیر خود را  برجای گذاشت. همچنین خاطرات خوبی‌ برای بسیاری از کسان که زندان‌های ایران را سپری کردند از او  به‌یادگار می‌ماند و یاد على خاورى را در وجدان و ضمیر هواداران آزادی و دموکراسی در ایران معطر نگه می‌دارد.

از این قلم :

ادامه:

آرشیوماهانه

نقل مطالب نوید نو با ذکرمنبع آزاد است

نامه ها ومقالات خودرا به نشانی webmaster@rahman-hatefi.net  بقرستید