برای آزادی ، دموکراسی ،صلح، استقلال و عدالت اجتماعی                         آزادی زندانیان سیاسی 
نویدنو -  کتاب - رحمان هاتفی  درباره ما -  بایگانی

2021-01-29

نویدنو05/11/1399           Print Friendly, PDF & Email      چاپ مطلب

 

  • بزودی آثارمثبت برنامه ی نوسازی کشور، درتولید ناخالص داخلی، ثبات اقتصاد کلان، توسعه ی صادرات، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، وکاهش فقر پدیدارگردید.دردهه ی نخست قرن حاضر، میانگین سالانه ی نرخ رشد اقتصادی ویتنام به 1/7 درصد رسید که بالاترین نرخ درجهان محسوب می شد. تولید ناخالص داخلی ویتنام که درآغازاصلاحات 1/18 میلیارددلاربود،درآغازدهه ی دوم قرن حاضر، به 124 میلیارددلاررسید

     

توضیح: کنگره 13 حزب کمونیست ویتنام در 26 ژانویه 2021 آغاز به کار کرد. در این کنگره 1587 نماینده به نمایندگی از بیش از 5 میلیون عضو حزب درکنگره شرکت دارند. برای آشنایی بیشتر با ویتنام نوشتار زیر را از فیسبوک جناب آقای م.ف. هاشمی انتخاب کرده ایم.

مبانی اصلاحات درسیستم سوسیالیستی ویتنام

م.ف.هاشمی

کمونیستهای ویتنامی پس ازتلاش ناموفق دراجرای دوبرنامه ی پنج ساله، ومواجهه با تورم سربفلک کشیده، بناچار گام درراه اصلاحات گذاشتند. درسال 1986 ، ششمین کنگره ی ملی حزب کمونیست ئیتنام برگزارشد وبرنامه ی نوسازی کشوررابنام "Doi Moi" ازتصویب گذراند ومتعاقب آن، این برنامه با هدف ایجاد اقتصاد سوسیالیسم بازار، درویتنام آغازشد. نوسازی اقتصاد کشوربراساس اقتصاد بازار، باحفظ سمتگیری سوسیالیستی، امری بدیع، دشوار وکم سابقه درتاریخ بود که آزمون وخطا رامی طلبید. هدف، تبدیل اقتصاد دستوری به اقتصاد متکی بربازارسوسیالیستی بود ومحوراین برنامه رانیز، تقسیم فعالیتهای اقتصادی، میان بنگاههای خصوصی ودولتی، برسمیت شناختن مالکیت خصوصی بربنگاههای کوچک وایجاد بازاربورس برای بنگاههای دولتی وغیردولتی تشکیل می داد.قرارشد سهامی که دربورس ویتنام عرضه می گردد به سه بخش تقسیم شود. سهام دولتی(که اکثریت سهام بنگاهها راتشکیل می داد، سهام کارکنان هربنگاه ، وسهام سرمایه گذاران خصوصی خارج ازبنگاه . کنگره، برنامه ی پنج ماده ای اصلاحات رابه شرح زیر تصویب کرد : 1) تلاش برای افزایش تولید مواد غذائی، کالاهای مصرفی واقلام صادراتی 2) ادامه ی کنترل دولت برسرمایه داران وبازرگانان کوچک ودرعین حال، حمایت از اقتصاد مختلط 3)بازسازی بوروکراسی به منظور کارآمد ساختن سیستم برنامه ریزی ومدیریت 4) بازسازی دستگاه دولتی به منظورکارآمد ساختن سیستم اداری کشور 5)بهبود بخشیدن به ساختار تشکیلاتی، رهبری وکادرسازی حزب . درآن زمان، سیستم سیاسی ویتنام هنوزیک سیستم به غایت متمرکز وتک صدائی بود که رهبری حزب کمونیست ویتنام برآن، یک اصل بدیهی ومسلم فرض می شد.رویکرد حاکم بر اقتصاد ویتنام، "سمتگیری سوسیالیستی"(socialist orientation) بود که توسط " برنامه ریزی مرکزی"(central planning) به اجراء درمی آمد.دراین سیستم، جائی برای اقتصاد بازار، مالکیت خصوصی وادغام دراقتصاد بین المللی نبود زیرا تحقق این موارد، مستلزم انجام اصلاحات حقوقی گسترده دربخشهای مختلف حاکمیت بود.

بزودی آثارمثبت برنامه ی نوسازی کشور، درتولید ناخالص داخلی، ثبات اقتصاد کلان، توسعه ی صادرات، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، وکاهش فقر پدیدارگردید.دردهه ی نخست قرن حاضر، میانگین سالانه ی نرخ رشد اقتصادی ویتنام به 1/7 درصد رسید که بالاترین نرخ درجهان محسوب می شد. تولید ناخالص داخلی ویتنام که درآغازاصلاحات 1/18 میلیارددلاربود،درآغازدهه ی دوم قرن حاضر، به 124 میلیارددلاررسید، تولید ناخالص سرانه ی کشورنیز از146 دلاردرآغازاصلاحات، به 630 دلارافزایش پیداکرد ودرسطح زندگی مردم، بهبودی چشمگیر بوقوع پیوست. روزبروز برنقش بخش خصوصی دربخش خدمات افزوده شد تاجائیکه سهم این بخش ازاقتصاد کشور، از41 به76 درصد افزایش یافت. کنگره ی نهم حزب کمونیست ویتنام، صریحاً اعلام کرد که اقتصاد بازار،فقط منحصربه سرمایه داری نیست بلکه دستاورد تمدن بشری است ولذا می توان آنراباسوسیالیسم تلفیق نمود.اما جامعه ی باسمتگیری سوسیالیستی، ازنظراهداف،ماهیت، مالکیت، مدیریت وسیستم توزیع، باکاپیتالیسم تفاوت ریشه ای دارد.

اما ویتنام ، به مثابه ی یک کشورنوظهوربادرآمد متوسط، باچالشهای مهمی نیزروبرو بود. حزب کمونیست بربهبود کیفی توسعه ی اجتماعی اقتصادی کشوروحمایت ازمحیط زیست، درکنارتداوم رشد سریع اقتصادی، پافشاری می کرد.معهذا ، درابتدای دهه ی دوم قرن حاضر، ویتنام با 16 درصد درسال، یکی ازبالاترین نرخهای تورم آسیا راتجربه کرد وسرمایه گذاران خارجی نیز بدلیل رکود مالی حاکم بر اقتصاد جهان، تمایلی به فعالیت درویتنام نشان نمی دادند. درتحقیقی که انستیتوی " مکنزی"(Mckinsey) درویتنام انجام داد، به دولت این کشور توصیه شد که اگرقراراست اقتصاد ویتنام تا سال2020 بانرخ 7 تا 8 درصد رشد کند، لازم است اصلاحاتی درسیستم آموزشی واداری کشورانجام گیرد. محوراین اصلاحات را واگذاری بخشی ازقدرت واختیارات دولت به بازار، تشکیل می داد. فقرهنوزدرروستاها شایع بود.برای کشوری که 80 درصد جمعیت آنرا روستائیان تشکیل می دادند و دوسوم آنها نیز هنوزبرای امرارمعاش وابسته به کشاورزی بودند، اصلاحات ناگزیر می نمود.

ازسوی دیگر، پس ازفروپاشی بازارمشترک کشورهای سوسیالیستی(کومکون)، ویتنام مجبورشد تجارت خودرا لیبرالیزه، ارزش پول ملی خود را کاهش وتوسعه ی اقتصادی رادردستورکارقراردهد.اما، باآغازاصلاحات، نخست ویتنام بابحران اقتصادی، تورم بیش از700 درصد، کندی رشد اقتصادی وکاهش درآمدهای صادراتی روبرو شد.اگرچه روند اصلاحات درویتنام رسماً ازکنگره ی ششم حزب کمونیست آغازشد، امااصلاحات ازمدتها قبل آغازشده بود.ازاواخردهه ی 1970 ، بتدریج به رهبران تعاونیها آزادی عمل داده شد، روند تصمیم گیری دربخش کشاورزی به حالت غیرمتمرکز درآمد، به مقامات ایالتی اجازه ی تاسیس شرکتهای تجاری داده شد، مدیریت فردی برتعاونیها اعمال گردید ومازاد تولید تعاونیها، به خودآنهاتعلق گرفت. کنترل قیمت ازروی برخی اقلام مصرفی برداشته شد. دراین شرائط، بامرگ " لی دوان"(Le Duan) دبیرکل حزب کمونیست ویتنام وانتخاب "نگوین وان لین"(Nguen Vanlinh) به جای او، حرکت اصلاحی آغازشد. دبیرکل جدید، چهره ای اصلاح طلب وازرهبران سابق جبهه ی آزادیبخش بود. اما، انجام اصلاحات اقتصادی، مستلزم انجام تغییرات سیاسی، اصلاح سیستم آموزشی، بنگاههای دولتی وسیستم ارضی، ونیزحمایت بیشترازحقوق بشربود.برخلاف الگوی کهنه ی صنعتی شدن که یک الگوی بسته، بانگاه به داخل ومتکی برصنایع سنگین، مزایای نسبی کشور، ونیزدریافت کمک از اردوگاه سوسیالیسم بود، صنعتی شدن امروز،بامدرنیزاسیون دریک جامعه ی باز وبرپایه ی توسعه ی صنعت وخدمات همراه بود. این تغییرات باید به نحوی صورت می گرفت که ثبات سیاسی کشوربه خطر نیفتد.

رشد بخش خصوصی، توسعه ی اینترنت وشهرنشینی سریع، ونیزعواملی چون همپیوندی بین المللی وعضویت درسازمان تجارت جهانی(WTO) ، اپک (APEC) ، و افتا (AFTA)، تمرکززدائی ازساختاراقتصادی ومدیریتی کشور، می توانست به بی ثباتی بیانجامد.لذا، اهداف اجتماعی واقتصادی می بایست بطور توامان درسیاستگذاریهای توسعه مدّ نظرقرارگیرند.رشد اقتصادی می باید ازهمان ابتداء ودرتمامی مراحل توسعه، باپیشرفت اجتماعی وبرابری همراه باشد.اهداف اجتماعی هیچگاه نمی بایست فدای رشد اقتصادی گردد.لذا، وقتی ویتنام با توصیه های بانک جهانی درزمینه ی لیبرالیزاسیون بازارروبرو شد،آنراپذیرفت اما برنامه های تعدیل ساختاری این نهادراکه شرط واگذاری وام به ویتنام عنوان شده بود، بعلت تاکید برخصوصی سازی بنگاههای دولتی، رد کرد. معهذا، بانک جهانی بارها مدعی شد که ویتنام ازیک مدل اقتصادی که توصیه ی این نهاد بود، تبعیت کرده است. این ادعا، باهدف ثبت موفقیتهای ویتنام به نام بانک جهانی، مطرح می شوند.به هرصورت، دردودهه ی نخست قرن حاضر،حزب کمونیست ودولت ویتنام،دست به تغییرات رادیکال درزمینه ی اقتصادی ولیبرالیزه کردن قوانین مربوط به سرمایه گذاری وتجارت خارجی زدند.دولت چند توافقنامه با شرکای عمده ی ویتنام امضاء کرد که قراداد تجاری بااتحادیه اروپا، آسه آن ، منطقه ی آزاد تجاری آسه آن (AFTA) وموافقتنامه ی دوجانبه ی تجاری باآمریکا، ازجمله ی مهمترین آنها بود.سرانجام پس از11 سال مذاکره،ویتنام به عضویت سازمان تجارت جهانی درآمد وروند ادغام دراقتصاد جهانی راکامل کرد. به موجب قانون جدید سرمایه گذاری خارجی ، صد درصد مالکیت سرمایه گذاران خارجی تضمین ومعافیت های گسترده ی مالیاتی برای آنهادرنظرگرفته شد. همچنین حق جابجائی نامحدود سرمایه ی خارجی درداخل وخارج ازکشور، برسمیت شناخته شد.بدین ترتیب ، کشوری که درآستانه ی فروپاشی اقتصادی قرارداشت توانست بابرنامه ی نوسازی اقتصادی، درراه رفاه اجتماعی گام بگذارد وبامشارکت درنهادهای چند جانبه ی منطقه ای وبین المللی، براعتبارجهانی خویش بیافزاید. کشوری که باکمبود مزمن مواد غذائی روبرو بود، به دومین کشوربزرگ صادرکننده ی برنج پس ازتایلند، وچهارمین تولید کننده ی بزرگ قهوه دردنیاتبدیل شد ونرخ فقردراین کشور، از70 دردصد درآغازاصلاحات، به کمتراز 10 درصد رسید.به رغم شباهت این اصلاحات با"بازگشائی اقتصادی چین" که دنگ شیائوپینگ آغازکرده بود، ویتنام ازالگوبرداری محض ومکانیکی ازتجربه ی کشورهای دیگر بطورجدّی پرهیزکرد.

معهذا، بخش دولتی اقتصاد ویتنام، چندان تغییرنکرد و تاسیس بنگاههای بزرگ اقتصادی بنام " بنگاههای عمومی(general corporations) دردستورکارقرارگرفت.دراین طرح، ویتنام ازچین الگوبرداری کرد ومانند این کشور، ایجاد" قهرمانان ملی"، یعنی ایجاد بنگاههائی بابازدهی وکارآئی درسطح تراز اول جهانی رامدّ نظرقرارداد تااین بنگاهها بتوانند به رقابت با انحصارهای بین المللی بپردازند.براین اساس، بنگاههای کوچک دولتی درهم ادغام شدند و12 بنگاه عمومی بزرگ تشکیل گردید وسهم بنگاههای دولتی ازسرمایه، دارائی ثابت، اعتبارات بانکی واشتغال، به ترتیب به39 ، 45 ، 27 ، و19 درصد رسید. این ساختار، موجب شد که برخی صاحبنظران تصورکنند کهویتنام قصددارد الگوی"که ایرتسو"( keiretsu نوعی ساختارغیررسمی تجاری درژاپن که جامعه ی تجاری راسازماندهی می کند)، یاالگوی "چائه بول" (Chaebol- به شرکتهای بزرگ خانوادگی درکره جنوبی اطلاق می شود که درآنها قدرت مالک، فراتراز اختیارات قانونی او می باشد) رادرکشورپیاده نماید.درحالیکه هدف دولت وحزب،این بود که کنترل فرآیند صنعتی شدن کشوروسیستم رفاه بخش آنرا دردست خود نگه دارند.برهمین اساس، بنگاههای عمومی، ازمزایای اقتصادی وامتیازات بیشتری ازبخش خصوصی برخوردارگردیدند. معهذا، دیری نپائید که مواردی ازسوء مدیریت دربنگاههای دولتی افشاء گردید.به گزارش وزارت دارائی ویتنام، خسارت وارده به اقتصاد کشورازناحیه ی سوء مدیریت بنگاههای عمومی، به 1/26 میلیارددونگ(25/1 میلیارددلار) درسال بالغ می گردید. اما رهبران ویتنام، هیچ تضادی میان اقتصاد حجیم دولتی واقتصاد بازار نمی دیدند واین نقاط ضعف را پدیده ای گذرا وقابل اصلاح تلقی می کردند. آنها همچنان بخش دولتی را ستون فقرات اقتصاد ملی می دانستند.

درحال حاضر، 90 درصد تجارت ویتنام بااسترالیا،اروپا، آمریکای شمالی، ونیوزیلند صورت می گیرد.تا ده سال قبل، نفت خام، برنج ومواد معدنی، نیمی ازصادرات ویتنام راشامل می شد.اما اکنون این رقم، به کمتراز25 درصد کاهش یافته است.اقلام دیگرصادراتی ویتنام عبارتناز فرآورده های دریائی، پوشاک، لاستیک، کفش، فرآورده های چوبی، نرم افزار وسخت افزار کامپیوتری ودیگرلوازم الکترونیکی. اما درمیان تمامی شرکای تجاری ویتنام، چین وآمریکا نقش پررنگتری دارند. ویتنام درروابط خود باکشورهای جهان، ازشعار " چهارخوب" تبعیت می کند : همسایگان خوب ، دوستان خوب ، شرکای خوب، و رفقای خوب . این کشورسعی می کند وارد مناقشات میان شرکای تجاری خود نشود ولذا، درجنگ تجاری اخیرمیان چین و آمریکا، جانب هیچکدام رانگرفت زیرا بازارآمریکا بیشترین رشدرا برای صادرات ویتنام دارد و وبیشترین واردات این کشورنیزازچین می باشد.

کنگره های ششم تانهم حزب کمونیست ویتنام، تلاش گسترده ای رابرای تئوریزه کردن Doi Moiانجام دادند. غلبه ی تدریجی وگام بگام بردگم های رایج ونیزمبارزه باسطحی نگری ساده لوحانه از مقوله ی سوسیالیسم، مضمون این تلاشهابود.مثلاً درک ازسوسیالیسم به مثابه ی آنتی تز کاپیتالیسم، واینکه طفره ازسرمایه داری درکشوری چون ویتنام، به معنی محروم ماندن ازارزشها ودستاوردهای کاپیتالیسم است، یکی ازنگرشهای مکانیکی ودگماتیک به مسئله ی سوسیالیسم می باشد. این نگرش، رابطه ی دیالکتیکی میان سوسیالیسم وسرمایه داری رافقط به بی اعتباری تولید کالائی وقانون ارزش، واعتبار اقتصاد مبتنی بربرنامه ریزی متمرکز وپرداخت سوبسیدهای کلان، محدود می کند. اغراق بیش ازحدّ برنقش مالکیت عمومی وکژفهمی ازرابطه ی میان نیروهای مولده ومناسبات تولیدی، به آنجا می انجامد که دشمنی با مالکیت خصوصی، مترادف با حذف استثمارفرض می شود وبابرجسته شدن مناسبات تولیدی، نقش نیروهای مولده درشکل دهی به این مناسبات، نادیده گرفته می شود. درک حزب کمونیست ویتنام ازمقوله ی سوسیالیسم، در سند "برنامه ی سیاسی بازسازی ملی دردوران گذاربه سوسیالیسم" مصوبه ی کنگره ی هفتم حزب، منعکس گردیده است. دراین سند آمده است : " جامعه ی سوسیالیستی که ما بدنبال ساخت آن هستیم،جامعه ای مرفه وقوی است که متکی بربرابری، دموکراسی ورفتارمتمدنانه است. دراین جامعه، مردم حاکم برامورخویشند." دراین برنامه، برموارد زیرتاکید می شود : 1)تقویت وحدت ملی حول اتحاد کارگران، کشاورزان وروشنفکران 2)تقویت دموکراسی سوسیالیستی باتاکید براینکه سوسیالیسم بدون دموکراسی، ممکن نیست 3)ترکیب هماهنگ منافع جامعه، تعاونیها وافراد4) صنعتی شدن، مدرنیزاسیون وتکامل اقتصاد بازار باسمتگیری سوسیالیستی 5)بنای دموکراسی سوسیالیستی وتقویت حقوق مردم بعنوان اربابان جامعه 6)رشد اقتصادی، توسعه ی فرهنگی ونیل به پیشرفت اجتماعی وبرابری 7) ساخت سوسیالیسم به موازات دفاع ازمیهن سوسیالیستی 8) تقویت مناسبات خارجی وهمپیوندی باجهان.

ویتنام اکنون باچند چالش بزرگ روبروست : اول، چالش ثبات وامنیت داخلی. Doi Moi بدون صلح وثبات، به انجام نمی رسد. دوم ، تجدید ساختاراقتصادداخلی به نحوی که کشوربتواند خودرا بهتربااقتصاد جهانی وفق داده و دربرابرنوسانات مالی جهان ایستادگی نماید. سوم ، استفاده ازقدرت اقتصادی برای تقویت موقعیت جهانی کشور که خود مستلزم تعمیق روابط اقتصادی، سیاسی وامنیتی با شرکای عمده، بویژه چین،آمریکا،روسیه، ژاپن وهند است. چهارم ، رابطه ی متقابل میان نرخ رشد وکیفیت توسعه ی اقتصادی. پنجم ، رابطه ی میان رشد سریع اقتصادی وتوسعه ی پایدار. ششم ، رابطه ی میان رشد اقتصادی وبرابری اجتماعی. هفتم ، رابطه ی میان بازسازی اقتصادی واحیای سیستم سیاسی. هشتم ، برنامه ی بازسازی وثبات جامعه، وبالاخره، رابطه ی میان استقلال وخودمختاری ازیکسو وادغام درجامعه ی جهانی ازسوی دیگر.

اگرچه اصلاحات بنیادین درعرصه های حساسی چون رواج اقتصاد بازار وآزادسازی تجاری، بسیارسریعتراز عرصه هائی چون آموزش عالی ومدیریت بنگاههای دولتی، عملی می شود، اما اجرای Doi Moi طی سه دهه ی اخیر،تغییرات اجتماعی اقتصادی گسترده ای رادرویتنام به همراه آورده است. این فرآیند سی ساله، حاکی ازتعمیق نابرابری درمناطق روستائی وبین فقیروغنی است واگرهمچنان ادامه پیداکند، بدان معنی خواهد بود که یک میلیون نیروی کاری که سالانه وارد بازارکارویتنام می شود، فقط برخیل فقرا ونیروی کارپاره وقت دراین کشورخواهد افزود. بایددانست که گسترش اقتصادبازار، خواه ناخواه بامنفعت طلبی، فردگرائی ، خودخواهی وترجیح منافع فرد برجمع همراه می باشد که حزب باید برای آن چاره ای بیاندیشد.حزب کمونیست ویتنام درکنگره ی اخیرخود، به شدت بابرخی اشتباهات، وشکستهای مهم ، برخورد کرد. حفاظت ازمحیط زیست، بوروکراسی وفساد اداری، بزهکاری وآسیبهای اجتماعی، ازجمله ی این موارد می باشند. اینترنت ورسانه های اجتماعی، ضمن اینکه به مردم ویتنام امکان می دهند که به انتقاد ازدولت وحزب بپردازند، بستر مناسبی رانیز برای انحراف ازاهداف اصلی کشور، ونیز گسترش جرم وجنایت فراهم می آورد. اهمیت این عامل هنگامی بیشترمی شود که بدانیم، اکنون بیش از 70 درصد مردم ویتنام به اینترنت دسترسی دارند درحالیکه این رقم درسال 2011 ، از 35 درصد فراترنمی رفت.

منابع و مآخذ

1)a new approach to explain policy reform in Vietnam , www.pdxscholar.library.pdx.edu

2)the myth of a centralized socialist state in Vietnam , journal of current southeast Asian affairs

3)Doi Moi , www.wikipedia.org

4)the Doi Moi policy and its impact on the poor , www.socialwatch.org

5)Doi Moi and remaking of Vietnam , www.globalasia.org

6)theoretical views on socialism and the path toward socialism in Vietnam , www.vietnamlawmagazine.vn

7)how socialist is Vietnam ? , www.medium.com

8) is the world bank compatible with the socialist-oriented market economy? , www.journals.openedition.org

9) 35 سال مبارزه برای ساختمان سوسیالیسم درویتنام ، نامه مردم ، شماره 871

10)evolution of communist party of Vietnams control over the military , www.thediplomat.com

بر گرفته از فیس بوک نویسنده

 

 

 

 

 

از این قلم :

 

Share

Comments System WIDGET PACK

ادامه:

آرشیوماهانه

نقل مطالب نوید نو با ذکرمنبع آزاد است

 

نامه ها ومقالات خودرا به نشانی webmaster@rahman-hatefi.net  بقرستید

انتشار اخبار، مقالات و بیانیه ها در این صفحه الزاماً به معنای تایید آن‌ها نیست