گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران

رسول مهربان  

اين كتاب در سال 1361 در ده هزار نسخه در اروپا منتشر شد.از آن سال تا كنون نزديك به 24 سال از نوشتن و طرح مطالب و مباحث آن مي‌گذرد. در اين مدت چه بسيار اسناد رسمي وزارت امور خارجه وسرویس­های جاسوسی كشورهاي انگلستان و آیالات متحده آمريكا منتشر شده است. این اسناد مربوط به سال‌هاي پر جنب و جوش نهضت ضداستبدادي و ضداستعماري و ملي كردن صنعت نفت ایران و دولت ملي زنده ياد دكتر محمد مصدق می­باشد.

علاوه بر آن، کتاب­های تحقیقی و خاطره­های سياستمداران و دولت مردان ايراني و خارجي منتشر شده است كه عمده‌ي آن نوشته‌ها در ارتباط با مباحث كتاب بوده است.

صاحب اين قلم، آن مدارك و اسناد و خاطرات سياسي را جمع‌آوري و مورد بررسي قرار داد و نتايج آن را همراه اسناد و مدارک داخلی بر كتاب افزود. از وقايع كودتاي 25 مرداد 1332 و شكست آن و جريان شورش اوباشان و نظامیان وابسته به سفارت آمریکا و بقاياي گارد جاويدان شاه كه به كودتاي 28 مرداد معروف شده است و اسناد آن بعد از انقلاب و در سال­های اخیر منتشر شده است، نتیجه گیری کرد و در فصل جداگانه‌اي به كتاب اضافه شد كه مطالعه‌ي آن، جريان اسفناك تسليم حكومت ملي را به اوباشان و ارتشيان مزدور امپرياليسم روشن مي‌كند.

نگارنده نقد مختصري بر كتاب خواب آشفته نفت و گزارش دونالد ويلبر مسئول جنگ رواني سازمان جاسوسی آمريكا عليه دولت زنده ياد دكتر مصدق نوشته كه به صورت ضمائم كتاب درآمده است.

اين مقالات مجموعه‌اي است از چند واقعه روشن­گر و عجيب كه پس از انتشار خاطرات مرحوم دكتر مصدق و احمد آرامش و عبدالله گله‌داري سرجاسوس انگلستان در ايران و مك‌گي معاون وزارت خارجه آمريكا و مانند آنها به دست آمده و نتيجه‌گيري و تطبيق آن بر حوادث و رويدادهاي سياسي ایران است كه به نظر خوانندگان محترم مي‌رسد. بعضي گسست‌ها و تكرارها در فصل‌هاي كتاب ديده مي‌شود كه نتيجه ناگزير آن الحاقیه­ها و زيرنويس‌هاست كه هرچند قابل نقد و انتقاد وتوبیخ است اما نگارنده اميد اغماض از خوانندگان عزيز دارد، ولیکن اطمینان می­دهد که به اصالت و صحت و درستی موضوع خدشه­ای وارد نشده است.

بحث درباره تاريخ معاصر ايران و بررسي حوادث عبرت آموز آن ، با چند كتاب و تلاش محدود يك فرد به سامان نمي رسد. اين بحث­ها و مجموعه وقایع، بسیار عمیق و گسترده و دامنه دار است. برای بررسی و دسترسی هرچه بیشتر به حقیقت قضایا، تلاش و همت بسیار لازم است که الزاماً می­بایست دسته جمعی و گروهی باشد.

بسياري از شخصيت هاي سياسي كه نقشي در حوادث داشته اند به آن حد از صداقت و شجاعت و شهامت نبوده اند كه خاطرات سياسي خود را در معرض اطلاع و قضاوت توده مردم قرار دهند. هنوز سازمانها و وزارت خانه هائي كه در آن اسناد سياسي و تاريخي نگهداري مي شود، اجازه بررسي و تحقيق به پژوهندگان نمي­دهند. انقلاب فرهنگي موجب شد كه كتابخانه غني و معتبر دانشگاه تهران از دسترسي پژوهندگان خارج شود و تلاش نگارنده براي بهره گيري از آن منابع بی نتیجه بود و در اين ميان همت والا و عشق و علاقة مسئولين كتابخانه ملي گره گشاي بسياري از مشكلات تحقيق و تتبع تاريخي نگارنده گرديد.  نگارنده بحد توانائي خود بررسي گوشه­هائی از تاريخ معاصر ايران را از نخستين روزهاي تسلط شوم و منحوس كودتا وكابينه سپهبد زاهدي تا روزهاي انقلاب رهائي بخش 22 بهمن دنبال خواهد كرد و اگر عمري باقي باشد به تشريح و جمع آوري حوادث عبرت آموز آن جديت خواهد كرد.

در اين كتاب تا آنجا كه مقدور بود سعي شد اسامي شخصيت ها و احزاب و گروه هائي كه در تاريخ معاصر ايران نقشي داشته اند كامل و صحيح نوشته شود. بحد يقين ممكن است كه در ذكر اسامي و سمت ها اشتباه و لغزش رخ داده باشد كه بايد با همت واسعه و توجه خوانندگان عزير يادآوري و تصحيح شود.